Watykan - Państwo Watykańskie (wł. Cittŕ del Vaticano, Stato della Cittŕ del Vaticano, łac. Status Civitatis Vaticanae), państwo kościelne w zachodniej części Rzymu (Włochy), siedziba papieża, urzędów i instytucji Kościoła rzymskokatolickiego.
Jest połączony unią personalną i funkcjonalną ze Stolicą Apostolską (łac. Sedes Apostolica, Sancta Sedes). Obywatele Watykanu to głównie dygnitarze kościelni, księża, zakonnice i Gwardia Szwajcarska. Oprócz tego do pracy przychodzi około 3000 osób mieszkających poza murami Watykanu (pracownicy poczty, radia, gazety, sklepów, dworca kolejowego i służby medycznej). Obywatelstwo watykańskie jest wyłącznie czasowe. Kardynałowie otrzymują je na czas pobytu w Watykanie.

Gospodarka oparta jest na obsłudze ruchu turystycznego, dochody z lokat kapitałowych w bankach zagranicznych. Źródłem finansowania są również ofiary składane w kościołach całego świata, dzierżawy majątków ziemskich, emisja znaczków pocztowych. Główny ośrodek pielgrzymkowy chrześcijaństwa. Własna rozgłośnia radiowa ("Radio Vaticana"),telewizja ("CTV" - Centro Televisivo Vaticano), dworzec kolejowy, poczta, gazeta ("L'Osservatore Romano"), system telefoniczny, bankowy.

Nazwa państwa pochodzi od wzgórza Watykan na prawym brzegu Tybru. Nazwa Watykan pochodzi od łacińskiego vaticinius, vaticinia, vaticinium oznaczającego proroczy, przepowiadający przyszłość, wieszczy, wróżebny. Vaticanus mogło więc oznaczać także Miejsce wróżbitów lub Miejsce prorocze.

Historia Watykanu sięga IV wieku, kiedy cesarz rzymski przekazał biskupom Rzymu jeden z pałaców. Początkowo siedzibą papieży nie był sam Watykan lecz Lateran. Watykan był miejscem pielgrzymek do Grobu św. Piotra. W VIIIw. powstało Państwo Kościelne. Jego powstanie związane było z tzw. donacją Konstantyna, który miał darować papieżom Rzym wraz z okolicami. Pod koniec IX wieku papież Leon IV zbudował pierwsze umocnienia obejmujące bazylikę św. Piotra i Mauzoleum Hadriana. Watykan stał się miejscem, gdzie papież mógł się schronić przed najeźdźcami. 17 stycznia 1377 papież Grzegorz XI przeniósł siedzibe papieską do Watykanu po tym jak po powrocie z Awinionu zastał Pałac Laterański w ruinie. Pałac watykański był rozbudowywany i upiększany, zwłaszcza w okresie renesansu, przez kolejnych papieży, mecenasów sztuki. Państwo kościelne utrzymało się do 1870, kiedy to armia króla Włoch Wiktora Emanuela II włączyła je do powstającego Królestwa Włoch. Papież Pius IX nie zgodził się z tą decyzją i ogłosił się "więźniem Watykanu", którego postanowił nie opuszczać, obłożył ekskomuniką dynastię sabaudzką i rząd włoski oraz zakazał katolikom uczestniczenia we włoskim życiu politycznym. Dopiero w 1929 faszystowski rząd włoski Benito Mussoliniego i Stolica Apostolska podpisali tzw. traktaty laterańskie, kończące spór i gwarantujące istnienie państwa Watykańskiego w obrębie pałacu i ogrodów watykańskich. Na terenach Watykanu, wydzielonych z Rzymu, utworzono suwerenne Państwo Watykańskie, z gwarancją eksterytorialności (rozciągniętej także na kilka obiektów na terenie Rzymu i Castel Gandolfo) i prawem do samodzielnej polityki zagranicznej. Uzyskało ono podwójną osobowość prawną: Watykan w dziedzinie administracyjnej, a Stolica Apostolska - w sferze traktatowej i reprezentacji. Podpisano także specjalne porozumienie finansowe (na mocy którego Stolica Apostolska otrzymała rekompensatę za straty materialne i moralne poniesione po 1870, a papież Pius XI formalnie zrezygnował z aspiracji do Państwa Kościelnego) oraz konkordat (znowelizowany 1984) regulujący stosunki kościelne we Włoszech. Współczesny Watykan jest aktywnym członkiem społeczności międzynarodowej. Utrzymuje stosunki dyplomatyczne z ok. 170 państwami (z Polską reguluje je konkordat, podpisany 1993 i ratyfikowany 1998) i ok. 180 stałych przedstawicielstw za granicą. Należy do wielu organizacji międzynarodowych. Ma status obserwatora w ONZ, Radzie Europy, FAO, UNESCO, WHO, Światowej Organizacji Turystyki.

Watykan jest monarchią teokratyczną. Papieża, sprawującego najwyższą władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, wybiera dożywotnio, na konklawe, Kolegium Kardynałów (z reguły spośród swojego grona). Kardynałów mianuje papież. Zgodnie z konstytucją apostolską w kierowaniu Kościołem wspomaga papieża Kuria Rzymska, która - wraz z osobą samego papieża i wszystkimi swymi urzędami - stanowi rząd Watykanu i zarazem centralną władzę Kościoła katolickiego, zwaną Stolicą Apostolską. Funkcję premiera Watykanu pełni sekretarz stanu, który kieruje pracami Sekretariatu Stanu. Sekretariat składa się z 2 sekcji: Pierwsza Sekcja (spraw ogólnych) służy papieżowi pomocą w codziennych obowiązkach; Druga Sekcja (stosunków z państwami) zajmuje się cywilnymi stosunkami zagranicznymi Watykanu (funkcja jej sekretarza odpowiada stanowisku ministra spraw zagranicznych). Watykan posiada własną armie liczącą ok. 110 żołnierzy (tzw. gwardia szwajcarska).

Całe terytorium państwa watykańskiego od trzech stron otoczone jest murami. Obejmuje zespół pałacowo-kościelny ze słynnymi: Bazyliką Św. Piotra i placem Św. Piotra, Pałacem Watykańskim, jak również gmachy muzeów i galerii, budynki administracyjne, Papieską Akademię Nauk, Obserwatorium Watykańskie (od 1576) oraz Ogrody Watykańskie (ok. 1/3 pow.). Pod administracją Watykanu znajduje się, na zasadach eksterytorialności, wiele obiektów i instytucji na terenie Rzymu: liczne kościoły (m.in. Bazylika Laterańska), 5 uniwersytetów, Biblioteka Watykańska, drukarnia, wydawnictwo (dziennik "L'Osservatore Romano"), Radio Watykańskie (od 1931, program w kilkudziesięciu językach) i Telewizja Watykańska oraz letnia rezydencja papieża w Castel Gandolfo. Watykan posiada również majątki ziemskie, gł. we Włoszech i Hiszpanii.

Na tablicach rejestracyjnych Watykanu znajdują się trzy czarne litery "SCV" oznaczające Watykan, oraz pięć cyfr - dla samochodów administracji, oraz dwie litery "CV" oraz pięć cyfr dla samochodów mieszkańców. Jednoślady posiadają odpowiednio litery "SCV" i cztery cyfry - administracja, oraz litery "CV" i cztery cyfry - mieszkańcy. Istnieją ponadto tablice specjalne dla papieża i kardynałów - na białym tle czerwone litery "SCV" i cyfry od 2 do 100. Numer 1 jest używany przez papamobile.

Źródło: http://pl.wikipedia.org, http://encyklopedia.pwn.pl/, http://portalwiedzy.onet.pl/