Gwardia Szwajcarska (łac. Cohors pedestris Helvetiorum a sacra custodia Pontificis), Guardia Svizzera Potifica - piesza formacja wojskowa, pełniąca rolę straży przybocznej papieża, formalnie istniejąca od XVI wieku. Jest najmniejszą i najstarszą istniejącą armią świata - istnieje nieprzerwanie od roku 1506.
Obecnie papieskie wojsko liczy 110 żołnierzy: podoficerów, halabardników i dwóch doboszy. Jej komendant ma rangę pułkownika, jest członkiem Rodziny Papieskiej i posiada tytuł Szlachcica Jego Świątobliwości. 
Od 2002r. komendantem jest pułkownik Elmar Theodor Mäder.
Wszystko zaczęło się 22 stycznia 1506 r. Wtedy to Papież Juliusz II zaprosił 150 szwajcarskich najemników, aby bronili papiestwa.
Okazja do dowiedzenia wierności przyszła już 21 lat po sprowadzeniu. 6 maja 1527r. gwardziści stoczyli nierówną walkę w obronie Klemensa VII. Najemnicy cesarza Karola V zabili 147 gwardzistów z grupy 189. Dzięki bohaterskiej postawie Szwajcarów ówczesny papież - Klemens VII - zdołał ujść z życiem i schronić się w zamku Świętego Anioła.
Na pamiątkę tego wydarzenia 6 maja jest obchodzony jako święto Gwardii Szwajcarskiej. Papież przyjmuje wówczas gwardzistów na prywatnej audiencji, a przyjęci do Gwardii rekruci składają uroczystą przysięgę podczas parady na Dziedzińcu św. Damazego ( 6 maja 2006 uroczysta przysięga, ze względu na jubileusz 500 lat Gwardii, odbyła się pierwszy raz na placu św. Piotra w obecności urzędującego papieża Benedykta XVI ).
Charakterystycznym elementem tej przysięgi jest sposób jej składania. Lewą rękę rekrut kładzie na sztandarze gwardii, na którym widnieje herb obecnego Papieża (Na obecnym sztandarze gwardii nad herbem Benedykta XVI jest tiara, choć nie ma jej na oficjalnym herbie.) i Juliusza II. Ponadto są na nim inne elementy. Prawą rękę rekrut wyciąga do góry i pokazuje trzy palce, na znak Trójcy Świętej.
Żołnierzami Gwardii Szwajcarskiej mogą być wyłącznie urodzeni w Szwajcarii katoliccy obywatele tego kraju, głównie z kantonów katolickich (Lucerna i Valais). W momencie zaprzysiężenia muszą być oni kawalerami o nieskalanej opinii, odbyć zasadniczą służbę wojskową w armii swego kraju, mieć od 19 do 35 lat i liczyć powyżej 174 cm wzrostu. Podstawowa służba w Gwardii Szwajcarskiej trwa dwa lata, z możliwością przedłużenia.
Żołnierze Gwardii Szwajcarskiej ubrani są w charakterystyczne kolorowe mundury, i są dziś prawie identyczne z tymi, w jakich w roku 1506 przybyli do Rzymu pierwsi gwardziści. Ich barwy są barwami szlacheckiej rodziny Medyceuszy. Stroje gwardzistów zmieniały się przez wieki i mniej więcej odpowiadały modzie panującej w danej epoce.
Bronią gwardzistów są przede wszystkim halabardy - typowa broń szwajcarskiej piechoty w czasach renesansu. Gwardziści posiadają również pancerze, miecze i broń palną, ale jedynie oficerowie (ze względów bezpieczeństwa) posiadają pistolety, lecz noszą je wyłącznie podczas służby nocnej.
Gwardia Szwajcarska - oprócz pełnienia funkcji reprezentacyjno-honorowych - od początku swego istnienia stanowi ochronę osobistą papieża i Pałacu Apostolskiego. Strzeże też granic Państwa Watykańskiego, a od niedawna jej członkowie (w strojach cywilnych) towarzyszą papieżowi w jego zagranicznych pielgrzymkach. Podczas wakatu Stolicy Apostolskiej Gwardia podlega władzy kamerlinga i dba o spokojny przebieg konklawe.
Patronem Gwardii jest święty Sebastian. Dewizą - Dzielny i Wierny (niem. Tapfer und Treu)
